[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dumazedier, z okreœlenia typowych czynnoœci czasu wolnego trudno wykluczyæpoczucie dowolnoœci i swobody.Czynnoœci w³aœciwe dla czasu wolnego s¹ toczynnoœci realizacyjne symboliczne, b¹dŸ te¿ czynnoœci realizacyjnebezpoœrednie, wykraczaj¹ce poza minimalne zaspokojenie kategorycznych potrzeborganizmu.Do czynnoœci tych mo¿na wiêc zaliczyæ poobiedni¹ niedzieln¹drzemkê, ale nie codzienny sen regeneruj¹cy si³y; przyjacielsk¹ biesiadêprzenikniêt¹ symbolicznymi elementami, ale nie codzienny, podstawowy posi³ek;lekturê rozrywkow¹, ale nie czytanie informacji potrzebnych do wykonywaniapracy zawodowej.Aby nie gwa³ciæ potocznych w naszej kulturze odczuæ, nie nale¿y w³¹czaæ doczasu wolnego nauki szkolnej, ani studiów poddanych rygorystycznemu systemowiorganizacyjnemu, np.studiów „zaocznych", jakkolwiek s¹ one prowadzone w czasiewolnym od pracy zawodowej.Do czynnoœci czasu wolnego mo¿na natomiast zaliczyæsamokszta³cenie o dowolnie ustalonym tempie i zakresie oraz wszelkieczynnoœci, których podjêcie lub zaniechanie nie wynika z ustalo-•5 A.Kamiñski, Kilka uwag o badaniach radzieckich nad bud¿etem czasu pozaprac¹, „Przegl¹d Socjologiczny", t.XVII, z.1.(Omówienie tomu: BHepa6oHeeBpeMa TpyflsmHX-es nofl pen.fl.ripyAeucKoro, Hoboch6hpck 1961).nego rygoru, ale ka¿dorazowo zale¿y od swobodnej decyzji dzia³aj¹cego.Zakresy czynnoœci czasu wolnego i kultury masowej nie pokrywaj¹ siê ca³kowicie.Czas wolny jako zjawisko masowe posiada jednak ogromne znaczenie dla rozwojumasowej kultury.Dostarcza on mo¿liwoœci oddawania siê realizacyjnym czynnoœciom kulturalnym naszerok¹ skalê i stwarza potrzebê organizacji zajêæ, zainteresowañ i rozrywekbardzo licznych odbiorców, którzy mimo faktycznej ró¿nicy warunków bytu orazró¿norodnoœci poziomów intelektualnych i gustów pod pewnym przynajmniejwzglêdem s¹ ujednoliceni: wszyscy posiadaj¹ wolny czas.Pewien miernikspo³ecznego i ekonomicznego znaczenia tego zjawiska stanowi bud¿et zajêæ irozrywek wype³niaj¹cych czas wolny.W Stanach Zjednoczonych sumy wydawanerocznie na te pozycje siêgaj¹ 30 miliardów dolarów, tzn.15% dochodu, zaczynaj¹te¿ one zajmowaæ coraz powa¿niejsze miejsce w bud¿etach indywidualnychrodzin.Jednoczeœnie „przemys³" rozrywkowy i wypoczynkowy staje siê dla wieluludzi dziedzin¹ zawodowej dzia³alnoœci.Nigdy dot¹d w historii kulturyspêdzanie czasu wolnego nie by³o wyodrêbnionym przedmiotem organizacyjnejdzia³alnoœci na tak rozleg³¹ skalê.Wed³ug obliczeñ Dumazediera w badanym przez niego niewielkim prowincjonalnymmieœcie francuskim ponad po³owa sklepów zajmowa³a siê wy³¹cznie lub czêœciowosprzeda¿¹ artyku³Ã³w s³u¿¹cych do zajêæ wype³niaj¹cych czas wolny.W ca³ejFrancji zarejestrowanych jest 3 miliony wêdkarzy, których przemys³ i handelmusi zaopatrzyæ w odpowiedni sprzêt.W Stanach Zjednoczonych 8 milionów ludziuPrawia ¿eglarstwo i zbli¿one sporty wodne.Sport,turystyka, rozmaitego rodzaju majstrowanie, fotografowanie, hodowla roœlindekoracyjnych, odwiedzani* instytucji kulturalnych i praca w dobrowolnychzrzeszeniach stanowi¹ czêœæ masowo uprawianych czynnoœci, które sk³adaj¹ siê nakulturê masow¹ w szerokim rozumieniu.Bardzo istotn¹ rolê wœród zajêæ wolnego czasu odgrywa recepcja treœciprzekazywanych przez œrodki masowego komunikowania.Trudno dok³adnie ustaliæproporcjonalny jej udzia³ w wype³nianiu wolnego czasu, bowiem samo ustalenierozmiarów tej kategorii nie jest ³atwe86.Nie ulega jednak w¹tpliwoœci, ¿e wtakich krajach, jak Anglia, Francja i Ameryka czytanie, kino, radio i telewizjapoch³aniaj¹ lwi¹ czêœæ wolnego czasu ludnoœci wielkomiejskiej.W StanachZjednoczonych czas spêdzany przy telewizji oblicza siê na 2,65 godzin dzienniedla doros³ych, a 3 godziny dla dzieci z ni¿szych klas szkó³ elementarnych.Czytanie prasy zajmuje 40—45 minut dziennie67.Bierny w znacznej mierze proces przyjmowania treœci, którymi œrodkikomunikowania wype³niaj¹ czas milionów ludzi, stanowi niew¹tpliwie jedn¹ zcha-•• W studium G.Lundberg, M.Komarovsky, M.Mclnerny, Leisure: A Suburban Study(New York 1934) czas wolny mieszkañców badanej miejscowoœci podmiejskiej,wœród których przewa¿ali przedstawiciele klas œrednich i ucz¹ca siê m³odzie¿,okreœlono na œrednio 7,4 godz.dziennie w stosunku tygodniowym zuwzglêdnieniem niedzieli; podobn¹ liczbê podaje Kap³an dla okresu powojennego;Dumazedier dla ludnoœci miejskiej we Francji przyjmuje œredni¹ 3 godz.Takwielka rozbie¿noœæ nie wynika na pewno tylko z odmiennoœci warunków, ale i zró¿nicy metod badania.67 R.B.Meyersohn, Social Research in Television w tomie Mass Culture; W.Schramm, J.Lyle, E.Parker, Television in the Lwes of our Children, Stanford1961; W.C.Clark, Jour-nalism Tomorrow, New York 1958.rakterystycznych cech masowej kultury wspó³czesnej epoki.W wypadkach, gdyzaczyna on wypieraæ zbyt wyraŸnie inne formy spêdzania wolnego czasu, budziniepokój pedagogów i dzia³aczy spo³ecznych.ŒRODKI MASOWEGO KOMUNIKOWANIAPojêcie komunikacji lub komunikowania zajmuje wiele miejsca w rozwa¿aniach naukspo³ecznych.Wed³ug koncepcji wielu psychologów spo³ecznych od Cooleya dowspó³czesnego podrêcznika Hartleya, komunikacja stanowi ogólne okreœleniecharakteru interpersonalnych stosunków ludzkich.Rozwój cybernetyki izainteresowanie nauk spo³ecznych t¹ now¹ ga³êzi¹ wiedzy przyczyni³y siê jeszczebardziej do spopularyzowania pojêcia komunikacji w szerokim socjologicznymznaczeniu.Przez komunikowanie rozumie siê w socjologii i psychologii spo³ecznej procesprzekazywania z centrum, okreœlanego jako Ÿród³o, treœci zawartych wsymbolicznej postaci znaków skierowanych do odbiorców posiadaj¹cych zdolnoœæich przyjêcia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]