[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ale czy to, ¿e wyci¹gam z tego wnioski, wskazuje nie tylko na to, i¿przyjmujê tê hipotezê?19.3400.Mam tu sk³onnoœæ walczyæ z wiatrakami, gdy¿ wci¹¿ nie mogê powiedzieætego, co naprawdê chcê powiedzieæ.401.Chcê rzec: zdania o postaci zdañ empirycznych, a nie tylko zdania logiki,tworz¹ podstawy wszelkiego operowania myœl¹ (jêzykiem).— Ta konstatacja niema postaci „Wiem.".„Wiem." wyra¿a to, co ja wiem, a to logiki nieinteresuje.402.W tej uwadze wyra¿enie „zdania o postaci zdañ empirycznych" jest zupe³nieniew³aœciwe; wypowiedzi, o które chodzi, dotycz¹ przedmiotów [materialnych].Inie s³u¿¹ one jako podstawy w ten sam sposób, co hipotezy, które, gdy oka¿¹ siêfa³szywe, zastêpuje siê innymi.und schreib getrost ,.,, ,„Im Anfang war die Tat".*403.Powiedzieæ w sensie Moore'a o cz³owieku, ¿e coœ wie; i¿ to, co mówi, jestwiêc bezwarunkow¹ prawd¹, wydaje mi siê fa³szem.— Jest to prawd¹ tylko o tyle,o ile stanowi niewzruszon¹ podstawê jego gry jêzykowej.404.Chcê rzec: Nie jest tak, ¿e w pewnym punkcie cz³owiek poznaje prawdê zca³kowit¹ pewnoœci¹.Ale ¿e ca³kowita pewnoœæ jest jedynie kwesti¹ jegonastawienia.*.i pisz z przekonaniem/„Na pocz¹tku byt czyn".Goethe, Faust L405.Ale naturalnie i tu tkwi jeszcze b³¹d.406.To, do czego zmierzam, tkwi równie¿ w ró¿nicy miêdzy przypadkow¹konstatacj¹ „Wiem, ¿e to." tak¹, jak¹ u¿yto by w ¿yciu codziennym, a t¹ sam¹wypowiedzi¹ poczynion¹ przez filozofa./407.Bo gdy Moore powiada „Wiem, ¿e to.jest", tomóg³bym odpowiedzieæ „Nie wiesz w ogóle nic!" A przecie¿nie odpowiedzia³bym tak komuœ, kto mówi³by bez intencjifilozoficznych.Czu³bym wiêc (czy s³usznie?), ¿e ci dwaj chc¹ jpowiedzieæ ró¿ne rzeczy.'~ ~-^J408.Bo jeœli ktoœ mówi, ¿e wie to a to i ¿e to nale¿y do jego filozofii — tojego filozofia jest fa³szywa, jeœli stwierdzaj¹c to b³¹dzi.409.Jeœli mówiê „Wiem, ¿e to jest stopa" — to co naprawdê mówiê? Czy ca³ydowcip nie polega na tym, ¿e pewien jestem wniosku — ¿e gdyby ktoœ w¹tpi³, tomóg³bym mu powiedzieæ „Widzisz, mówi³em ci"? Czy ca³a moja wiedza by³aby nadalcoœ warta, gdyby mnie zwodzi³a jako zasada postêpowania? A czy nie mo¿ezwodziæ?20.3410.Nasza wiedza tworzy ogromny system.I tylko w obrêbie tego systemuszczegó³ ma tê wartoœæ, jak¹ mu nadajemy.411.Jeœli mówiê „Zak³adamy, ¿e Ziemia istnieje od bardzo wielu lat" (czy coœpodobnego), to oczywiœcie dziwnie brzmi, i¿ powinniœmy coœ takiego zak³adaæ.Ale w ca³ym systemie naszych gier jêzykowych nale¿y to do podstaw.Za³o¿enieto, mo¿na by powiedzieæ, tworzy podstawê dzia³ania, a zatem, naturalnie,równie¿ podstawê myœlenia.8180412.Ktoœ, kto nie jest w stanie wyobraziæ sobie przypadku, w którym mo¿na bypowiedzieæ „Wiem, ¿e to jest moja rêka" (a przypadki takie s¹ nader rzadkie),móg³by powiedzieæ, ¿e s³owa te s¹ niedorzeczne.Móg³by te¿ rzecz jasnapowiedzieæ: „Oczywiœcie, ¿e wiem, jak¿e móg³bym nie wiedzieæ?" — ale wtedybra³by mo¿e zdanie „To jest moja rêka" za objaœnienie s³Ã³w „moja rêka".413.WyobraŸ sobie bowiem, ¿e prowadzi³byœ rêkê œlepca i prowadz¹c j¹ po swojejrêce powiedzia³byœ „To jest moja rêka"; gdyby on ciê wtedy zapyta³ „Czy jesteœpewien?" lub „Czy wiesz o tym?", to mia³oby to sens tylko w bardzospecyficznych okolicznoœciach.414.Ale z drugiej strony: Sk¹d wiem, ¿e to jest moja rêka? Czy chocia¿ wiem tudok³adnie, co znaczy powiedzenie, ¿e to jest moja rêka? — Gdy mówiê „Sk¹dwiem?", to nie chodzi mi o to, ¿e trochê w to w¹tpiê.Tu znajduje siê podstawawszystkich moich dzia³añ.Ale wydaje mi siê, ¿e s³owa „Wiem" wyra¿aj¹ j¹b³êdnie.415.I czy¿ u¿ycie s³owa „wiedzieæ" jako pierwszorzêdnego s³owa filozoficznegonie jest w ogóle ca³kowicie b³êdne? Jeœli „wiedzieæ" budzi takiezainteresowanie, to dlaczego nie „byæ pewnym"? Widocznie dlatego, ¿e by³oby onozbyt subiektywne.A czy „wiedzieæ" nie jest równie subiektywne? Czy nie zwodzinas ta gramatyczna swoistoœæ, ¿e „p" wynika z „wiem, ¿e p"?„Wierzê, ¿e wiem" nie musia³oby wyra¿aæ mniejszego stopnia pewnoœci.— Tak, alenie chcemy tu wyra¿aæ nawet najwiêkszej pewnoœci subiektywnej, lecz to, ¿epewne zdania zdaj¹ siê le¿eæ u podstaw wszystkich pytañ i wszystkich myœli.416.I czy nie jest takim np.zdanie, ¿e mieszka³em w tym pokoju tygodniami, ¿emoja pamiêæ mnie tu nie zawodzi? — „certain beyond all reasonable doubt" —*21.3 "'' ifciJKt '•• ->"S ;
[ Pobierz całość w formacie PDF ]