[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.] Wierzêg³êboko, ¿e nawet w tej dziedzinie potrzeba odnowy jest w pewnych granicachuprawniona — œciœle tam, gdzie dotyczy ona sposobu wyra¿ania siê [.] Uwa¿am(.] za szkodliwe twierdzenie, ¿e formu³y filozoficzno-teologiczne [.] którespotykamy np.u œw.Tomasza z Akwinu, nadaj¹ siê do powszechnego u¿ytkuspo³ecznego w swej oryginalnej wersji.Sk³onny jestem przypuszczaæ, ¿e [.]podstawowe prawdziwe intuicje, które te formu³y t³umacz¹, zyska³yby na sileprzekonywaj¹cej, na sile napêdowej, gdyby by³y podawane w innym jêzyku —nowszym, bardziej bezpoœrednim, ostrzejszym, dok³adniej dostosowanym do naszejw³asnej próby doœwiadczeñ.Lecz to zak³ada gruntown¹ przebudowê, któr¹ musipoprzedziæ ogromna praca, przebudowê jednoczeœnie krytyczn¹ i konstruktywn¹.Obecnie jesteœmy niemal przysypani gruzami i zanim gruzy nie zostan¹sprz¹tniête, budowanie jest niemo¿liwe.Zreszt¹ o zmianach, jakie nast¹pi³y w „sposobie mówienia" myœlicielikatolickich ³atwo siê przekonaæ, je¿eli siê zestawi z jednej strony praceMarcela, Mouniera, Lacroix, a z drugiej antologiê Lubaca.Prace Marcela,Mouniera, Lacroix s¹ co najmniej w trzech czwartych czytelne:przemawiaj¹ do nas jêzykiem wspó³czesnego cz³owieka i w³¹czaj¹ siê dowspó³czesnej kultury.Natomiast „katolicyzm" z antologii Lubaca wyra¿onyjêzykiem œrednio-wiecznym jest od ka¿dej strony reliktem przesz³oœci, który dlaateisty mo¿e byæ tylko obiektem muzealnym.We wspó³czesnej, ¿ywejteraŸniejszoœci teksty te s¹ ,,obcym cia³em".Wynika z tego, ¿e „sposóbmówienia" nie jest bynajmniej rzecz¹ b³ah¹.Ale rzecz bynajmniej nie w„sposobie mówienia".I ateiœci nie tego domagaj¹ siê od wierz¹cych.Wartoprzypomnieæ, ¿e ju¿ Lukrecjusz — a wiêc jeden z najbardziej bojowych ateistówstaro¿ytnoœci — przejawia³ daleko posuniêt¹ tolerancjê dla „teologicznegosposobu mówienia".I nie tylko pozwala³ innym pos³ugiwaæ siê imionami bogów —,,morze zwaæ Neptunem, a Cerer¹ zbo¿a" — (oczywiœcie pod warunkiem, ¿e niebêdzie siê przy tym „kalaæ ducha pod³ym zabobonem"), ale i sam chêtnie u¿ywa³metaforycznego sposobu mówienia.Tak wiêc w swoim poemacie Lukrecjusz pos³u¿y³siê imionami bogini Wenus i boga Marsa jako symbolami centralnych kategoriiw³asnej ateistycznej filozofii.Kiedy na samym pocz¹tku poematu natrafiamy nastrzelist¹ inwokacjê do bogini, to oczywiœcie nie o bogini tu mowa, ale opewnej elementarnej sile kosmicznej, która spaja, ³¹czy i sprzêga atomy.Akiedy Lukrecjusz mówi o Marsie, to nie o bogu mówi, lecz o sile kosmicznejrozrywaj¹cej atomy.Podobnie i Giordano Bruno by³ szermierzem idei tolerancjidla rozmaitych „sposobów mówienia" i chocia¿ demaskowa³ metafizykê jakometaforykê, to przecie¿ sam równie¿ chêtnie pos³ugiwa³ siê metaforycznymsposobem mówienia obfituj¹cym w imiona bogów.NajwyraŸniej wyst¹pi³o to wjegoLampie trzydziestu pos¹gów.Bogowie, których imiona tam spotykamy, nie s¹jednak niczym innym jak tylko ,,pos¹gami", czyli symbolami pojêæfilozoficznych.Bruno — autor kilku prac o „sztuce zapamiêtywania" — zastosowa³tu jeden z polecanych przez siebie chwytów mnemotechnicznych:dla zapamiêtania oderwanego pojêcia nale¿y je skojarzyæ z jakimœ obrazem.Azatem kiedy w Lampie trzydziestu pos¹gów Bruno pisze o Apollinie, Saturnie,Prometeuszu, Wulkanie, Tetydzie, Marsie, Junonie, Minerwie, Wenerze i Kupidynieto nie o bogach mówi, ale o jednoœci, pocz¹tku, przyczynie, formie, materii,dzielnoœci, œrodku, poznaniu, zgodzie i po¿¹daniu.Bogowie pogañscy zostali tuzdegradowani do roli mnemotechnicznych symboli pojêæ filozofii Bruna, któryjednoczeœnie w taki sam sposób potraktowa³ wszystkie trzy osobychrzeœcijañskiej Trójcy Œwiêtej.To znaczy, kiedy Bruno pisze o Bogu Ojcu, SynuBo¿ym i Duchu Œwiêtym, to wcale nie o chrzeœcijañskiej Trójcy Œwiêtej, ale omyœli, intelekcie i duszy œwiata, a wiêc znów o pewnych pojêciach w³asnejfilozofii.Bóg Ojciec, Syn Bo¿y i Duch Œwiêty pe³ni¹ w Lampie trzydziestupos¹gów Bruna tak¹ sam¹ rolê, jak imiona Saturna, Marsa czy Wenery.S¹ onetylko symbolami mnemotechniki.Podobnie by³o i z innymi wybitnymi ateistami
[ Pobierz całość w formacie PDF ]