[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Kompozycja utworu - wiersz zbudowany jest zgodnie z zasadami retoryki antycznejjak mowa (przemówienie):tezê stanowi¹ s³owa: „wieczna sromota i nienagrodzona szkoda”,strofy 2-4 dostarczaj¹ argumentów do sformu³owania wezwania patriotycznego; s¹opisem sytuacji,strofy 5-10, w których nastêpuje zmiana form gramatycznych czasownika (3 os.l.mn.trybu rozkazuj¹cego) i rzeczownika (wo³acz), skierowane s¹ przeciwobojêtnej na dobro publiczne szlachcie.Patos przeplata siê tu z ironi¹ iszyderstwem.Podmiot przemawia tu do narodu i w jego imieniu.strofa ostatnia jest point¹-mora³em.Dopiero tutaj podmiot pozwala sobie nadystans wobec narodu i mówi wy³¹cznie we w³asnym imieniu.Taka budowa wzmacniasi³ê perswazji.Œrodki artystyczne zosta³y tak dobrane, by oddzia³owywaæ na emocje.Poetapragn¹c ukazaæ ogrom zniszczeñ, bezbronnoœæ ludzi i bezwzglêdnoœæ najeŸdŸcyu¿ywa wyra¿eñ nacechowanych emocjonalnie.Czêœæ zwrotów pochodzi z jêzykamyœliwych - Kochanowski pamiêta, ¿e przemawia do szlachty wartoœciuj¹ce iwyra¿aj¹ce emocje podmiotu epitety i metafory:obraz zniszczeñ („ziemia spustoszona”; „³up ¿a³osny”; „odbie¿a³o stado”;„pasterz owiec”; „piêkne ³anie”; „ostro¿ne psy”)obraz najeŸdŸcy („pohaniec sprosny”; „Torczyn niewierny”; „psy bisurmañskie”;„drapi¹ wilcy”; „jedz¹ nas”)Œrodki sk³adniowe i wersyfikacyjne s³u¿¹ dobitnemu wyra¿eniu gorzkich prawdtak, aby dotrzeæ nimi nie tylko do umys³Ã³w, ale przede wszystkim do serc.Podkreœlaj¹ oburzenie, ¿al i wstyd: —wykrzykniki („cny Lachu”; „dajmy; anaprzod dajmy”), —nacechowane ironi¹ pytania retoryczne („Wsiadamy? Czy naspó³miski trzymaj¹?”), — powtórzenia („Zbójce (niestety) zbójce”; „a nasnierz¹dne, ach, nierz¹dne jedz¹”), — przerzutnie (1, 5 i 7 strofa) ³ami¹cenormalny tok wypowiedzi, wprowadzaj¹ niepokójPieœñ IX („Chcemy sobie byæ radzi?”) - parafraza ody Horacego, zwanej „Pieœni¹o Fortunie”, utworu refleksyjno-filozoficznego.Ka¿da zwrotka jest rozwiniêcieminnej sentencji np.„Kto tak m¹dry, ¿e zgadnie,/ Co mu jutro przypadnie?”;„Prózno ma mieæ na pieczy / Œmiertelny wieczne rzeczy”) dotycz¹cej ludzkiegolosu, o którym decyduje Bóg, fortuna i czas.Cz³owiek zgodnie z zasadamistoicyzmu winien poddaæ siê wyrokom tych trzech instancji, bowiem tylko takapostawa zapewnia mu bezpieczeñstwo.Pieœñ XII - „Pieœñ o cnocie” - zbudowana jak oracja (wersy 1-2 to teza, wersy3-8: wyjaœnienie tezy, strofa trzecia: twierdzenie przeciwstawne; strofaczwarta: definicja; strofa ostatnia: mora³).Autor podnosi wartoœæ cnoty, zanajwa¿niejszy sposób jej ujawnienia uwa¿aj¹c s³u¿bê ojczyŸnie: „A jesli komudroga otwarta do nieba, / Tym, co s³u¿¹ ojczyŸnie.”.Pieœñ XIX - Pieœñ o dobrej s³awie” - cz³owiek, jako istota wyró¿niona przezStwórcê, ma obowi¹zek s³u¿yæ dobru ogó³u.Winien wiêc: — „Szczepiæ dobreobyczaje”, — przestrzegaæ praw, — walczyæ z pogañstwem.Zadanie to mo¿naspe³niaæ wed³ug w³asnych mo¿liwoœci: „S³u¿my poczciwej s³awie, - wzywa poeta -a jako kto mo¿e,/ Niech ku po¿ytku dobra spólnego pomo¿e”
[ Pobierz całość w formacie PDF ]