[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Gdy 10 lutego 1945 roku Armia Czerwona zajê³a Elbl¹g, gmach bibliotekimiejskiej by³ mocno uszkodzony.Uszkodzony w³aœnie, a nie ca³kowiciezniszczony.W zrujnowanym budynku rozpad³y siê szafy i rega³y, a ksi¹¿ki wala³ysiê na pod³ogach sal i korytarzy.Zarówno przez uszkodzony dach, jak i przezpozbawione szyb okna do budynku dostawa³a siê woda deszczowa.We wnêtrzu hula³wiatr.Uszkodzony budynek by³ej biblioteki miejskiej podzieli³ w latachpiêædziesi¹tych los ca³ej Starówki, której czêœæ - mimo rzeczywiœcie ogromnychzniszczeñ - nadawa³a siê do odbudowy, a reszta do rekonstrukcji.Tymczasemwybrano wyjecie najprostsze i najgorsze zarazem, podbudowuj¹c je w dodatkupolityczn¹, chocia¿ z gruntu fa³szyw¹ teori¹.Niemieck¹ Starówkê Elbl¹garozebrano na ceg³y dla odbudowuj¹cych siê ze zniszczeñ wojennych polskichmiast.I tak zniknê³a czêœæ miasta, œwiadcz¹ca o œwietnoœci Elbl¹ga, któraprzypad³a na lata 1466-1772, a wiêc na czasy przynale¿noœci tego bogategokiedyœ grodu i du¿ego portu morskiego w³aœnie do.Rzeczypospolitej.Na miejscu dawnej biblioteki miejskiej postawiono póŸniej blok mieszkalny,stoj¹cy do dziœ w pobli¿u placu S³owiañskiego.*Jak siê rzek³o.Armia Czerwona zajê³a zniszczony Elbl¹g 10 lutego 1945 roku,ustanawiaj¹c tutaj w³asn¹, wojskow¹ administracjê wojenn¹.Oczywiœcie, nikt zoficerów radzieckich nigdy nic s³ysza³ o "Codexie Neumannianus", podobniezreszt¹, jak i nikt z Polaków, którzy w grupach operacyjnych zaczêli przybywaæna ziemie odzyskane, w tym równie¿ i do Elbl¹ga.Wprawdzie wojskowe w³adzeradzieckie oficjalnie przekaza³y to miasto administracji polskiej dopiero 19maja, to jednak ju¿ od marca przyje¿d¿ali tutaj Polacy, którzy wiedzieli, ¿e po173 latach pruskiej niewoli Elbl¹g wraca do Rzeczypospolitej.By³y wiêzieñ znajduj¹cego siê na Mierzei Wiœlanej obozu koncentracyjnegoStutthof - Mieczys³aw Flipowicz, który zosta³ wys³any przez hitlerowców naroboty do stoczni Schichau w Elbl¹gu, gdzie znajdowa³a siê jedna z wielu filiitego obozu, po latach wspomina³:"Gdy w marcu 1945 roku powróci³em do straszliwie okaleczonego Elbl¹ga jakocz³onek Morskiej Grupy Operacyjnej (.), jeszcze przez wiele tygodni p³onê³ydomy podpalane przez by³ych cz³onków Hitlerjugend.W marcu i kwietniu ¿o³nierzeniemieccy przedzierali siê w nocy przez liniê frontu odleg³¹ o 9-14 kilometrówod Elbl¹ga i chowali siê w piwnicach miejskich.Co rano wy³apywa³y ich patroleradzieckie.Stopniowo nap³ywali do Elbl¹ga Polacy, ale z uwagi na zbyt ciê¿kie warunki,sprowadzaj¹ce siê do koczowania w ruinach, przenosili siê przewa¿nie do Gdyni iGdañska.-Po przejêciu od w³adz radzieckich stoczni Schichau w Elbl¹gu stwierdzi³em, ¿enie ma tam ani obrabiarek, ani urz¹dzeñ nadaj¹cych siê do podjêciajakiejkolwiek produkcji".Przez nieco ponad trzy miesi¹ce Rosjanie ogo³ocili miasto ze wszystkiego, coprzedstawia³o jak¹kolwiek wartoœæ militarn¹ i przemys³ow¹.Czy zainteresowalisiê te¿ dobrami kultury i nauki? Na pewno.Czy jednak spenetrowali czêœciowozniszczony budynek Stadtbibliothek Elbing? Nie mo¿na tego wykluczyæ, chocia¿gdy jesieni¹ 1945 roku dotar³a tu ekipa organizuj¹ca bibliotekê dla maj¹cegopowstaæ w Toruniu uniwersytetu, o czym bêdzie jeszcze mowa, zbiory, aczkolwiekmokre lub zatêch³e, by³y jeszcze imponuj¹ce.Gdy w Elbl¹gu na dobre zaczêli gospodarowaæ Polacy, nikt zbytnio nie przejmowa³siê starymi rêkopisami i drukami, które w ich oczach nie przedstawia³y ¿adnejwartoœci.Zdarza³o siê nawet, ¿e w jakimœ - wtedy na pewno usprawiedliwionym -szale antyniemieckim niszczono wszystko, co przypomina³o pruskie tu rz¹dy.Aprzypomnijmy, ze "Ksiêga elbl¹ska" napisana by³a w œredniowiecznejniemczyŸnie.Nie ma wprawdzie ¿adnych dowodów na to, ¿e w³aœnie Polacy zniszczyli „CodexNeumannianus”, lecz takiej ewentualnoœci ca³kowicie wykluczyæ nie mo¿na.Zreszt¹ ka¿da z wielu ró¿nych hipotez jest w tej sprawie mo¿liwa.A wiêc oprócz hipotezy, ¿e "Ksiêga elbl¹ska" zosta³a zniszczona podczas walk omiasto lub bezpoœrednio po ich zakoñczeniu, warte rozpatrzenia s¹ te¿ inne.Niemo¿na wykluczyæ wywiezienia ksiêgi przez Niemców, albo jeszcze przedzamkniêciem pierœcienia okr¹¿enia wokó³ Elbl¹ga, albo nawet ju¿ po zajêciumiasta przez wojska radzieckie, zw³aszcza zaœ podczas wysiedlania ludnoœciniemieckiej do stref okupacyjnych.W tych przypadkach ów zabytek byæ mo¿eocala³ i znajduje siê w zbiorach bibliotecznych któregoœ z miast RFN, bêd¹c tammylnie skatalogowany, na przyk³ad pod has³em „Prawo lubeckie” Gdyby hipoteza taw przysz³oœci siê potwierdzi³a, odzyskanie tego zabytku dla Elbl¹ga by³obyraczej niemo¿liwe.Czy "Ksiêgê elbl¹sk¹" wywieziono do Zwi¹zku Radzieckiego jako poniemieck¹zdobycz wojenn¹? Wprawdzie oficjalne czynniki ZSRR przed laty poinformowa³yPolskê, i¿ tego rêkopisu nie posiadaj¹, a jednak wiedz¹c o masowych grabie¿achorganizowanych przez w³adze wojskowe i indywidualnych co sprytniejszych¿o³nierzy, hipotezy tej wykluczyæ nie mo¿na, W tym przypadku ów zabytek mo¿ebyæ przechowywany w jakichœ magazynach bibliotecznych, równie¿ mylnieskatalogowany.No i "Ksiêga elbl¹ska" mo¿e znajdowaæ siê w rêkach prywatnych, zarówno wPolsce, jak i poza naszymi granicami.Jej obecny w³aœciciel mo¿e lecz wcale niemusi zdawaæ sobie sprawy z ogromnej wartoœci zabytkowej rêkopisu.W ka¿dym razie nikt nigdy nie przyzna³ siê, ¿e posiada "Codex Neumannianus".*Jesieni¹ 1945 roku do zniszczonego budynku biblioteki elbl¹skiej dotarlicz³onkowie ekipy organizuj¹cej bibliotekê dla maj¹cego powstaæ w Toruniuuniwersytetu.Pod kierownictwem doktora Stefana Burhardta zabezpieczali dla jejpotrzeb najcenniejsze zbiory, chroni¹c je jednoczeœnie przed zniszczeniem lubkradzie¿¹.Pobyt w Elbl¹gu ekipy z Torunia oburzy³ miejscowych radnych,reprezentuj¹cych Polska Partiê Robotnicz¹, Z rewolucyjn¹ zaiste czujnoœci¹ostro zaprotestowali oni przeciwko "grabieniu" poniemieckiego mieniaelbl¹skiego.".Musieliœmy wróciæ do Torunia, gdzie uzyska³em pismo rektora do ministraziem odzyskanych - napisa³ w 1980 roku dr Stefan Burhardt do KrzysztofaDubiñskiego, autora publikacji "Sekrety KSIÊGI ELBL¥SKIEJ", zamieszczonej w1987 roku w siedmiu odcinkach przez szczeciñski tygodnik „Morze i Ziemia”.-Pojecha³em na Pragê do ministra ziem odzyskanych
[ Pobierz całość w formacie PDF ]