[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jednak¿e w masach m³odzie¿y samodzielnasub-limacja nie daje spodziewanych wyników, skoro zamiast przystosowania(adjustment) pojawia siê chuligañstwo i przestêpczoœæ nieletnich, obejmuj¹cacoraz szersze krêgi jako wynik z³ego przystosowania (ma-ladjustment).Moralizmliberalny przeto i ma³o skuteczna teoria sublimacji wymagaj¹ dalszychwyjaœnieñ, dotycz¹cych warunków dobrego rozwoju osobowoœci, czym zajê³a siêidea personalizmu.b) Personalizm w systemie liberalnym wychowania nosi nazwê krytycznego, nadan¹mu przez twórcê, niemieckiego psychologa i pedagoga, Williama Sterna (zm.1938).Stern chcia³ siê odci¹æ od tradycyjnego pojmowania osoby, jakie mia³ochrzeœcijañstwo.W tym celu przeciwstawi³ dwa pojêcia: rzeczy i osoby.Rzeczka¿da jest sum¹ czêœci sk³adowych (np.stó³), osoba zaœ tak¿e sk³ada siê zczêœci (np.cz³owiek), ale jest ich jednoœci¹ i ca³oœci¹.Osoba to unitasmultiplex, czyli jednoœæ wieloœci (wielojednia), która wyra¿a siê na zewn¹trz wpostaci celowego d¹¿enia, pochodz¹cego od wewn¹trz tej ca³oœci.Przy tym wed³ugSterna jednoœæ w osobie nie jest substancj¹ jednocz¹c¹, czy dusz¹, lecz jest„neutralna psychofizycznie", to znaczy, nie ma charakteru ani fizycznego, anipsychicznego, a tworzy ca³oœæ w sensie logicznym.Takie krytyczne pojêcie osoby uleg³o znacznemu rozszerzeniu, poniewa¿ jednoœci¹celowo dzia³aj¹c¹ jest nie tylko cz³owiek, ale i zwierzê, roœlina, bakteria,s³owem ka¿da istota ¿ywa, a tak¿e osoby zbiorowe, jak rodzina, naród, ludzkoœæ,które równie¿ tworz¹ pewn¹ ca³oœæ i d¹¿¹ do jakichœ celów.Dlatego te¿ nale¿a³owprowadziæ pojêcie ró¿ni¹ce cz³owieka od innych osób.Pojêciem tym sta³a siêosobowoœæ (Persónlichkeit), przeniesiona z poezji niemieckiej (Goethe) ifilozofii (Kant).Osoba roœliny czy zwierzêcia, wyjaœnia Stern, d¹¿y tylko docelów minimalnych - samoutrzymania siê przy ¿yciu oraz utrzymania gatunku.Natomiast cz³owiek zmierza do celów wy¿szych i dlatego mo¿e staæ siêosobowoœci¹.Osobowoœæ jest to wiêc taka osoba, która d¹¿y do maksymalnegosamorozwoju.Stern wskazuje trzy drogi rozwoju osobowoœci: autotelia,heterotelia i ideotelia.Autotelia (gr.autos- sam, telos- cel) to realizacja celów w³asnych osoby w stosunku do osób równorzêdnych (np.cele sympatii, mi³oœci lub walki i nienawiœci).Heterotelia (gr.heteros -obcy) stanowi przejêcie celów obcych od osób nadrzêdnych za w³asne (np.rodziny, narodu, partii, pañstwa).Ideotelia zaœ (gr.eidos - idea, kszta³t) todroga rozwoju osobowoœci przez realizacjê najwy¿szych idei ludzkoœci, jak ideaPrawdy, Dobra, Piêkna i Œwiêtoœci.Proces przejêcia celów obcych za w³asnenazywa Stern introcepcj¹ celów i uwa¿a go za podstawê wszelkiego wychowania.Teoriê osobowoœci pog³êbi³ nastêpnie twórca pedagogiki kultury, Eduard Spranger(ur.1882) na podstawie filozofii wartoœci, czyli aksjologii (patrz rozdz.IIIpkt.1).Rozwin¹³ on typologiê osobowoœci, wyró¿niaj¹c 6 czystych typów: 1.osobowoœæ teoretyczna, np.naukowca d¹¿¹cego do wartoœci prawdy, 2.ekonomiczn¹, np.przemys³owca kieruj¹cego siê zyskiem, 3.estetyczn¹, np.muzyka, poety realizuj¹cych piêkno, 4.spo³eczn¹, np.lekarza spo³ecznikakieruj¹cego siê ku dobru spo³ecznemu zdrowia ludzi, 5.polityczn¹, czyliw³adcz¹, np.genera³a sprawuj¹cego w³adzê w pañstwie oraz 6.osobowoœæreligijn¹, np.kap³ana rozpatruj¹cego ¿ycie w zwi¹zku z Bogiem.Oprócz typówczystych Spranger wymieni³ trzy typy mieszane osobowoœci: osobowoœætechniczn¹, ³¹cz¹c¹ w sobie orientacjê teoretyczn¹ i ekonomiczn¹ równoczeœnie;osobowoœæ prawnicz¹, która pochodzi z po³¹czenia teoretycznej i spo³ecznej orazosobowoœæ pedagogiczn¹, która wi¹¿e postawê spo³eczn¹ z innymi typami zale¿nieod specjalnoœci nauczania, np.u matematyka z teoretyczn¹, a u polonisty zestetyczn¹.Typ osobowoœci powstaje wiêc w kontakcie z okreœlon¹ sfer¹ wartoœcinauki, ekonomiki, estetyki, socjonomiki, polityki czy religii, które razemtworz¹ hierarchiczne uk³ady w kulturze.W zwi¹zku z tym G.Kerschensteiner, gdy w drugiej fazie swej twórczoœci w³¹czy³siê do pedagogiki kultury, bli¿ej okreœli³ samo pojêcie wychowania nastêpuj¹co:„Œwiadome urzeczywistnianie wartoœci w kimœ jest wychowywaniem innych"5S orazprzedstawi³ drogê tworzenia siê typu osobowoœci jako proces kszta³cenia, wktórym dokonuje siê skrzy¿owanie nauczania z wychowaniem.Pod kszta³ceniemrozumie on samodzielne dorabianie siê przez wychowanka w³asnej strukturyduchowej osobowoœci drog¹ prze¿ywania wartoœci,55 G.Kerschensteiner, Dusza wychowawcy i zagadnienie kszta³cenia nauczycieli(t³.z niem.), Warszawa 1936 s.16.zawartych jako energiê rozwojowe w dzie³ach kulturowych56.To w³aœniezrozumienie sensu obrazu, poematu, rozprawy, koncertu muzycznego czy pomnikaarchitektury jest przyswajaniem ich wartoœci, które rozwijaj¹ umys³, uczucia ipostawy d¹¿eniowe cz³owieka.Przy tym kszta³cenie odbywa siê wed³ugpodstawowego aksjomatu Kers-chensteinera tylko wtedy, gdy miêdzy duchow¹struktur¹ dobra kulturalnego a wewnêtrzn¹ struktur¹ jednostki zachodzica³kowita lub czêœciowa zgodnoœæ57.W takim ujêciu za³o¿ona z góry struktura duchowa jednostki by³aby wrodzonymwarunkiem, predystynuj¹cym do rozwoju okreœlonego typu osobowoœci.Wrzeczywistoœci natomiast osoba ludzka, pomijaj¹c mo¿liwe nienormalnoœci, zwyklejest bogato wyposa¿ona w zadatki odczuwania wszystkich zasadniczych wartoœci,potrzebnych naturze cz³owieka.St¹d konkretna osobowoœæ zawsze pod wp³ywemwarunków zewnêtrznych œrodowiska spo³ecznego tworzy siê, staje siê przezprzewagê - drog¹ wyboru -jakiegoœ systemu wartoœci nad innymi systemami, któremog¹ mniejsz¹ odgrywaæ rolê, ale s¹ konieczne do wszechstronnego rozwoju jakozasadniczej potrzeby i dobra cz³owieka.Personalizm wiêc wymaga swegouzupe³nienia w idei humanizmu, wskazuj¹cej na to, jakie dobra ma systemwychowania liberalnego zrealizowaæ.c) Humanizm w systemie liberalnym tak¿e nosi na sobie piêtno idealizmu iwystêpuje jako humanizm naukowy i technokratyczny.Pocz¹tki tego humanizmusiêgaj¹ okresu miêdzywojennego, kiedy to znana nam Miêdzynarodowa Liga NowegoWychowania wyst¹pi³a z ide¹ powrotu do humanizmu europejskiego jako ideipacyfistycznej i broni¹cej wartoœci nauki, sztuki i kultury przed narastaj¹cymfaszyzmem i jego barbarzyñstwem.Po drugiej wojnie œwiatowej pierwszy dyrektorgeneralny UNESCO, biolog angielski Julian Huxley wyst¹pi³ w r.1946 z programemhumanizmu ewolucyjnego czyli naukowego58
[ Pobierz całość w formacie PDF ]