RB Wzory kultury

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wiele z tych wydarze� zdaje si� nie mie�nic wspólnego z wymian� towarów, a zachowanie si� Kwakiutlów wobec ma��e�stwa,�mierci czy w obliczu jakiego� nieszcz�liwego wypadku jest niepoj�te, je�linie zrozumiemy szczególnej psychologii, która stanowi jego podstaw�.Stosunkimi�dzy p�ciami, religia, a nawet nieszcz�cie wykorzystywano w tej kulturzetak, by sta�y si� okazj� do okazania wy�szo�ci przez rozdzielenie lubzniszczenie w�asno�ci.Najwa�niej�szymi okazjami by�y: wyznaczeniespadkobiercy, ma��e�stwo, zdobycie i okazanie mocy religijnej, �a�oba, wojna inie�szcz�liwy wypadek.Wyznaczenie spadkobiercy by�o oczywist� okazj� do zadokumentowanianiepohamowanych roszcze� do wiel�ko�ci.M�czyzna musia� przekaza� swemunast�pcy ka�de imi�, ka�dy przywilej, a akt wymaga� potwierdzeniacharak�terystycznym rozdzia�em i zniszczeniem maj�tku.Nale�a�o na�o�y� �zbroj�bogactwa" nowemu posiadaczowi.Potlacze z tej okazji by�y spraw� wa�n� iskomplikowan�, niemniej zasadnicza procedura by�a w�a�ciwie prosta.Potlacz �nacze�� wielkiego imienia ksi�cia Tlasotiwalisa" stanowi cha�rakterystyczny tegoprzyk�ad.By�a to uczta wydana dla wszystkich plemion jednego linea�u.Gdy si�ju� zgromadzi��y, wódz, ojciec Tlasotiwalisa, przedstawi� w dramatyczny sposóbprzywileje, do których upowa�nia� go mit rodzinny, oraz og�osi� zmian� imieniaswego syna.Jego potomek mia� przyj�� jedno z tradycyjnych imion ksi��cych iprzygotowa�no ju� dary, by rozda� je ku jego czci.W kulminacyjnym momencieta�ca chór od�piewa� w imieniu ojca pie�� skomponowan� dla niego:Przepu��cie go i miedziaka dajcie muczym zawsze staram si� pokona�moich wspó�zawodników - wodzów.Nie pro�cie �aski, wy plemiona, j�zyki pokazuj�ci r�ce z ty�u zaciskaj�c [100 Boas 4.165-229.].M�ody ksi�� wyszed� z pomieszczenia w g��bi domu nios�c miedziak zwanyDentalayu.Ojciec zwróci� si� do niego z upomnieniami: �Ach, wielki jeste�zaiste, wodzu Tlasotiwalisie! Czy naprawd� tego pragniesz? Czy naprawd�pragniesz, aby ten miedziak, który nosi imi� Dentalayu, spocz�� martwy wognisku? B�d� godny swych przywilejów.Bo pochodzisz z rodu rozrzutnych wodzów,którzy tak robili z miedziakami nosz�cymi imiona" (to jest niszczyli je).Jegosyn dokonywa� ceremonialnego zniszczenia mie�dziaka i rozdawa� jego cz�ciswoim rywalom, zwracaj�c si� do go�ci: �Pod��am drog� wyznaczon� przez wodza,mego ojca, drog�, któr� pod��a rozrzutny, bezlitosny wódz, nie l�kaj�cy si�niczego.Naprawd� tak my�l�, wodzowie; zata�czy�em na �mier� Dentalayu dlawas, o plemiona!" [101 Boas l, s.359 ff., 421 ff.].Roz�dawszy reszt� swegodobra, przyjmowa� godno�� wodza, którym dot�d by� jego ojciec.Odmian� tego rodzaju potlaczu by� potlacz z okazji osi�gni�cia dojrza�o�cikobiety o najwy�szej randze w rodzi�nie wodza, jego m�odszej siostry lub córki.Wielko�� imion trzeba by�o potwierdzi�, podobnie jak wyznaczenie spadko�biercy,chocia� z mniejsz� wystawno�ci�.Gromadzono du�o dóbr przeznaczonych dorozdzia�u, lecz tym razem nie by�y to derki ani miedziaki, lecz cz�cikobiecego stroju, �odzie, w których kobiety wyprawia�y si� na po�ów mi�czaków,z�ote i srebrne bransolety i kolczyki, oraz kapelusze w kszta��cie koszów iozdoby z muszli s�uchotek (Haliotis).Rozdanie tych przedmiotów dawa�o wodzowiprawo do twierdzenia, �e osi�gn�� nast�pny stopie� drabiny prowadz�cej dogodno�ci pe�noprawnego wodza, zwanego przez Kwakiutlów �wodzem, który znalaz�uznanie".Potlacz wydawany na cze�� spadkobiercy na wybrze�u pó�nocno-zachodnim, mimo i�dawa� sposobno�� do okaza�nia zadowolenia z siebie i popisania si�, niestanowi� w�a�ciwych zawodów z rywalem i dlatego nie byt nigdy tak pe�nym iw�a�ciwym wyrazem kultury Kwakiutlów, jak potlacz wydawany z okazji ma��e�stwa.Ma��e�stwo drama�tyzowano, podobnie jak zakup miedziaka i wojn�.Cz�owiek ojakim� znaczeniu, je�li mia� zamiar zawrze� ma��e�stwo, gromadzi� swychkrewnych i towarzyszy, jak gdyby mia� ich poprowadzi� na wypraw� wojenn�, iog�asza�: �Teraz b�dziemy wojowa� z innymi plemionami.Pomó�cie mi spro�wadzi�do domu �on�".Natychmiast podejmowano przygo�towania, ale broni� w tej walceby�y derki i miedziaki, stanowi�ce ich w�asno��.Wojna polega�a zasadniczo nawymianie dóbr.Cen�, jak� narzeczony p�aci� za narzeczon�, podbijano ci�gle, podobnie jak wprzypadku nabywania miedziaka.Narzeczony ze swoj� �wit� udawa� si� do domuojca narzeczonej.Ka�dy przedstawiciel mo�nej rodziny dawa� cz�� swegomaj�tku, �aby podnie�� narzeczon� z pod��ogi" lub �zrobi� miejsce narzeczonej".Odliczano coraz wi�cej derek, aby przelicytowa� rodzin� przysz�ego te�cia idowie�� wielko�ci narzeczonego.Sporowi dawano je�szcze inny wyraz.Zwolennicynarzeczonego mogli uzbroi� si� i napa�� na wie� narzeczonej, a wie� narzeczonejz kolei mog�a napa�� na atakuj�cych.Obie strony dawa�y si� nieraz ponie�� bezopami�tania i w walce padali zabici.Te�� móg� te� ustawi� w podwójnym szereguswych ludzi, uzbrojonych w p�on�ce g�ownie, i zaata�kowa� z dwóch stron grup�zi�cia.Inne rodziny posiada�y jako przywilej prawo rozpalania ogromnegoogniska, wo�kó� którego ludzie narzeczonego musieli siedzie� bez ruchu, a�zaczynali p�on��.W tym czasie z pyska rze�bionego potwora morskiego, którymóg� by� innym heral�dycznym przywilejem rodziny narzeczonej, wypada�o sie�demczaszek i ojciec narzeczonej drwi� z ludzi narzeczone�go: �Strze�cie si�,Gwatsenox.To s� czaszki zalotników, którzy przyszli tu, aby po�lubi� mojecórki i uciekli przed ogniem" [102 Ibidem, s.422.].Jak ju� wiemy, tym, co kupowano przy tej okazji, nie by�a w�a�ciwie narzeczona,lecz przywileje, które mia�a prawo przekaza� swoim dzieciom.Z darem �lubnym��czy� si� nak�adany na te�cia obowi�zek zrewan�owania si� darami, którychwarto��, podobnie jak w ka�dej transakcji na wybrze�u pó�nocno-zachodnim,wielokrotnie przekracza�a warto�� tej op�aty.Okazj� do tych odp�at bytynarodziny i osi�gni�cie dojrza�o�ci przez potomstwo.Wówczas ojciec �onyoddawa� zi�ciowi nie tylko wielekro� wi�ksz� ilo�� dóbr materialnych ni� ta,któr� otrzy�ma�, lecz tak�e - co wa�niejsze - imiona i przywileje, które mia�prawo przela� na dzieci swych córek.Te imiona i przywileje stawa�y si�w�asno�ci� zi�cia, ale tylko w tym sensie, �e móg� on przekaza� jespadkobiercom, których wolno mu by�o wybra� i którzy niekiedy nie byli dzie�mi�ony, z któr� ��czy�o si� to dziedzictwo.Nato�miast nie by�a to jego w�asno��w tym znaczeniu, i�by móg� u�ywa� imion i przywilejów dla w�asnych popisów napotlaczach [ Pobierz całość w formacie PDF ]

do ÂściÂągnięcia > pobieranie > ebook > pdf > download

Linki