apaches3

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Miesi�ce zimowe Apacze woleli sp�dza� na pustynnych nizinach, gdzie ch�ód nieby� a� tak bardzo dotkliwy.W marcu, gdy tylko pojawia�y si� pierwsze oznakiwiosny, poszczególne szczepy powraca�y do swoich górskich siedzib.Tutaj ichcz�onkowie wznosili swoje sza�asy � kopulaste schronienia budowane zdrewnianych masztów, wkopywanych w rów w kszta�cie okr�gu, odpowiednionaginanych i wi�zanych u szczytu w�óknami juki [1 Mowa oczywi�cie o s�ynnychsza�asach Apaczów, nazywanych w ich j�zyku gowa (przyp.t�um.).].Przy brakusilnego wiatru i deszczu tak skonstruowany szkielet by� jedynie cz�ciowopokrywany rodzajem strzechy, wykonywanej z nied�wiedziej trawy � bear grass [2Nied�wiedzia trawa (ang.bear grass) � Nolina microcarpa, Nolina erumpens, iby� mo�e inne gatunki Nolina, oraz Xerophyllum tenax.W ten sposób nazywa si�równie� niektóre odmiany juki, a nie wykluczone, �e i innych ro�lin.Niniejszewyja�nienie zosta�o przekazane w korespondencji prywatnej mi�dzy ameryka�skimibotanikami a t�umaczem.], mocowanej do dr�gów w�óknami juki, i zazwyczajlicznymi kawa�kami nie wyprawionej skóry.Takie sza�asy by�y typowymidomostwami Apaczów.Ich budowa nie zajmowa�a wiele czasu, a w przypadkukonieczno�ci ucieczki przed wrogiem równie szybko opuszczano je.Plemiona�yj�ce na równinnych terenach i pozostaj�ce pod du�ym wp�ywem kultury IndianRównin zamieszkiwa�y cz�sto w tipi.Przy uprawie roli ziemi� pod zasiew orano kijami i prawdopodobnie nawadniano zapomoc� specjalnie wykopanych rowów.Plonów dogl�dali zarówno m�odzi jak istarzy, podczas gdy inne grupy wyrusza�y b�d� powraca�y z polowa� i zbiorów.Kobiety, w ramach rozszerzonej rodziny, regularnie wyszukiwa�y po�ywienia wnajbli�szej okolicy, tworz�c wyspecjalizowan� jednostk� zbierack�.Cz�stoorganizowano równie� wi�ksze ekspedycje � my�liwskie, zbierackie b�d� ��czone �które opuszcza�y teren obozu na kilka dni.Zdj�cie powy�ej: tradycyjna bluza Apaczów Zachodnich, wykonana ze skóry jeleniaoraz ozdobiona koralikami i fr�dzlami (Arizona State Museum, University ofArizona, foto: Helga Teiwes).Wiosn� i wczesnym latem, gdy pojawia�y si� pierwsze juki, rozpoczynano zbiorym�odych, dojrza�ych ro�lin.Wówczas grupy kobiet rozpoczyna�y poszukiwaniakwiatów juki, strza�ek wodnych [3 Strza�ka wodna, ang.arrowhead (Sagittariasagittifolia), ro�lina wodna z rodziny �abie�cowatych (Alismataceae), pospolitaw wodach stoj�cych i wolno p�yn�cych na ni�u.Kwiaty bia�e, li�cie dwojakiegokszta�tu: podwodne ta�mowate, nadwodne strza�kowate (st�d nazwa).Niniejszadefinicja zosta�a zaczerpni�ta z WIEM � Wielkiej Internetowej EncyklopediiMultimedialnej ONET.PL (przyp.t�um.).], dzikich cebul, owoców kaktusa iró�nych jagód.Najwi�ksze wyprawy odbywa�y si� w maju, gdy wi�kszo�� kobiet zeszczepu oraz nieliczni m�czy�ni, którzy mogli im asystowa�, udawali si� natereny poro�ni�te m�odymi, czerwonawymi i pozbawionymi kolców �odygami meskalui agawy (ang.century plant).�odygi meskalu by�y obcinane, t�uczone igotowane, za� ci�kie, mi�siste bulwy oraz ogromne korony by�y wydobywane zziemi za pomoc� m�otów i kijów [4 Morris E.Opler w swojej ksi��ce pt.�AnApache Life-Way.The Economic, Social, & Religious Institutions of TheChiricahua Indians� podkre�la, i� to w�a�nie wykopywane korony stanowi�ynajcenniejsz� cz�� ro�liny meskalu.Jednocze�nie pisze, i� do ich wydobywaniau�ywano kijów i ska�, a nie � jak tutaj � m�otów (przyp.t�um.).].Kobiety pracowa�y bardzo intensywnie, zbieraj�c olbrzymie ilo�ci grubych nadwie stopy koron, które nast�pnie �adowano do wielkiego do�u wykopanego wsuchej ziemi, gdzie odbywa� si� proces pieczenia.Pod wp�ywem rozgrzanychkamieni meskal zmienia� si� w papk�, któr� cz�ciowo spo�ywano na miejscu, a zreszty wyrabiano placki i suszono je na s�o�cu.Wysuszone ciasto transportowanodo domostw na grzbietach koni, które � maksymalnie obci��one � sz�y ci�giem,jeden za drugim, po�ród �piewu i rozmów kobiet.Meskal by� bardzo po�ywny imóg� by� przechowywany bardzo d�ugo, tote� stanowi� wa�ny sk�adnik apackiejdiety.Podczas lata i jesieni spo�ród ro�lin zbierano dzikie ziemniaki, z �o��dzi,czeremch [5 Czeremchy, ang.hackberries, s� pestkowcami przypominaj�cymijagody.Pokryte s� cienk� warstw� s�odkiego mi��szu (przyp.t�um.).] orazs�odkiej fasoli wyrabiano surowy chleb, a maliny suszono w postaciuformowanych, wi�kszych kawa�ków.Zbierano tak�e owoce ja�owca (tzw.szyszkojagody � przyp.t�um.), truskawki, winogrona, s�odkie owoce ró�owejjuki, a tak�e dziki tyto�, którego li�cie �cinano i suszono.Wieczorami kobietyprzygotowywa�y dla swoich �rozszerzonych� rodzin posi�ek, podczas któregospo�ywano zebrane ro�liny i specjalnie przygotowane potrawy.W pa�dzierniku dojrzewa�a kukurydza, któr� spo�ywano b�d� konserwowano.Apackiekobiety wyrabia�y z niej równie� s�abe piwo, nazywane przez bia�ych tiswin.Pó�na jesie� by�a okresem licznych polowa�, za� kobiety i dzieci gromadzi�ydu�e ilo�ci �o��dzi, orzeszków pi�on i nasion.Gdy nadchodzi�a zima � okresnazywany �Obliczem Ducha� (Ghost Face), Apacze przenosili swoje wioski naobszary nizin.Zbieractwo w wi�kszo�ci ustawa�o, a Apacze �ywili si�konserwowan� �ywno�ci� oraz zbiorami z�o�onymi w sekretnych spi�arniach wgrotach skalnych.Cz�� po�ywienia dostarcza�y organizowane rajdy orazniewielka liczba polowa�.Okres ten ko�czy�o pojawienie si� pierwszych �odygjuk, zwiastuj�cych nadej�cie wiosny.Apacze byli ca�kowicie podporz�dkowani przyrodzie.Cykliczne zmiany w ich �yciuodzwierciedla�y zmiany zachodz�ce w otaczaj�cym �rodowisku.Ka�da grupawykorzystywa�a zasoby, jakie na ich terenie ofiarowa�a im natura.Zdj�cie obok: Apacka kobieta, nios�ca swoje dziecko w przeno�nej tkanejko�ysce.Ubrana jest w tradycyjn� bluz� z jeleniej skóry, ozdobion� fr�dzlami,malunkami, koralikami i mosi�nymi �wiekami.Zdj�cie z 1911 roku, Arizona StateMuseum, University of Arizona [ Pobierz całość w formacie PDF ]

do ÂściÂągnięcia > pobieranie > ebook > pdf > download

Linki